Soru: Irak petrolleri kimin elinde?
Cevap: Irak’ın petrolü yasal olarak Irak devletine aittir ancak pratikte yabancı şirketler, Kürdistan Bölgesel Yönetimi ve merkezi hükümet farklı sahaları kontrol etmektedir.
Irak Petrol Kaynakları Kime Ait?
Irak Anayasası’na göre petrol ve doğalgaz kaynakları tüm Irak halkına aittir. Yönetim sorumluluğu Irak merkezi hükümetinde olsa da, uygulamada çok parçalı bir yapı söz konusudur.
1. Irak Merkezi Hükümeti ve Ulusal Şirketler
Irak Petrol Bakanlığı, Basra, Kerkük gibi büyük sahaları kontrol eder. Burada çalışan firmalar genellikle Irak devletine ait şirketlerle işbirliği yapar. Örneğin:
- BP – Rumaila Sahası
- ExxonMobil – West Qurna
- CNPC – Halfaya Sahası
2. Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY)
KBY, kuzeydeki petrol sahalarını (örneğin Taq Taq, Tawke) doğrudan kontrol eder ve kendi anlaşmalarını yapar. Bu durum Bağdat’la yıllardır süren yetki çatışmalarına yol açmaktadır.
3. Yabancı Şirketlerin Rolü
Irak’ta birçok yabancı enerji şirketi aktif rol alır. Bunlar arasında şunlar öne çıkar:
- Shell
- TotalEnergies
- Gazprom
- Lukoil
- Genel Energy (Türkiye/İngiltere)
4. Petrol Geliri ve Siyasi Etki
Irak’ın ana gelir kaynağı olan petrol, zaman zaman siyasi manipülasyonlara da açıktır. ABD’nin 2003 işgalinden sonra petrol üzerindeki dolaylı etkisi, Çin’in artan yatırımları ve İran destekli milislerin yerel kontrolü bu karmaşıklığı artırır.
5. Türkiye’nin Etkisi
Türkiye, hem Boru Hatları (örneğin Kerkük–Ceyhan) hem de Genel Energy gibi şirketler aracılığıyla Irak petrolleri üzerinde sınırlı ama stratejik bir etkiye sahiptir.
Sonuç
Irak petrolleri resmen Irak devletine aittir ancak fiili olarak farklı aktörlerin elindedir: Merkezi hükümet, Kürt yönetimi ve çok sayıda yabancı şirket petrolün üretimi ve ihracatında rol sahibidir.